Bevrijding kamp Dachau ook voor Nederland van betekenis

Klaas Touwen raakte bekend met de geschiedenis van kamp Dachau sinds hij predikant van de Nederlandse gemeente in München is. Dachau ligt in de regio. “Er hebben 200.000 mensen gevangen gezeten, van wie 40.000 zijn uitgehongerd of vermoord. Onder die 200.000 waren bijna 2000 Nederlandse mannen en ruim 200 Nederlandse vrouwen. Van die 2000 mannen waren 24 protestants predikant en velen rooms-katholiek priester, onder wie de heilige Titus Brandsma.” In Dachau werden in het bijzonder geestelijken opgesloten. Er was een overeenkomst met het Vaticaan dat priesters in de concentratiekampen erediensten mochten houden. Als je zo veel mogelijk geestelijken bij elkaar zette, hoefde dat niet in elk kamp geregeld te worden.  

Touwen is sinds twee jaar predikant voor de Nederlandse gemeente in München, elke maand is hij een weeklang in Duitsland. De bevrijding van kamp Dachau – op 29 april 1945 – wordt herdacht op de eerste zondag na deze bevrijdingsdag, dit jaar op 4 mei. Bij de oecumenische gebedsviering in Klooster Karmel Heilig Blut, grenzend aan het kamp, spreekt Touwen een Nederlands gebed uit. Een zondag later wordt stilgestaan bij de bevrijding van Europa en bij de eerstesteenlegging van de Versöhnungskirche, dit jaar 60 geleden. Die kerk is gebouwd op Nederlands initiatief. Ds. Marieke Fernhout is door de Protestantse Kerk in Nederland afgevaardigd om daarbij te zijn. Het is voor het eerst dat de Nederlandse kerk zich laat vertegenwoordigen. “Dat betekent heel veel,” zegt Touwen. “De predikant van Dachau had tranen in de ogen toen ik het hem vertelde. Duitsland heeft een sterke herinneringscultuur en dat is mooi, maar het is ook een belangrijk deel van ónze geschiedenis. Als Nederlandse gemeente in München houden we nu een paar keer per jaar een kerkdienst in de Versöhnungskirche op het kamp.”

Touwen pleit ervoor dat ook de Nederlandse kerken op 4 mei aandacht geven aan 80 jaar bevrijding kamp Dachau. “Het is heel belangrijk om het bewustzijn van wat er gebeurd is door te geven. In Duitsland is de kerk waakzaam nu het rechts-radicalisme opkomt. Ze waarschuwt er ook voor. Bij de laatste verkiezingen hing in kerken een spandoek: ‘Uitsluiting is onmenselijk.’ In Duitsland heeft de kerk geleerd dat ze zich moet uitspreken. Daar kunnen wij wat van leren.” 

Het is belangrijk dat op zo'n manier te doen dat duidelijk is waar je het over hebt, zegt Touwen. “Niet in negatieve zin: ‘Deze ontwikkelingen zijn zorgwekkend’, maar door je in positieve zin uit te spreken vanuit de waarden die je hoogacht. Bijvoorbeeld: ‘Joden, christenen en moslims zijn allemaal kinderen van Abraham.’ Wij kunnen putten uit de bronnen van het geloof.”

Het verhaal van de Nederlanders in Dachau is ook maatschappelijk van belang, vindt Touwen. “Als we als Nederlandse gemeente een kerkdienst op het kamp houden, komen er mensen van buiten. Als migrantenkerk in het buitenland zijn we ons bewust van de betekenis van de cultuur en de taal, die zijn gelijkwaardig aan religie. Die drie fundamenten van de migrantenkerk houd ik scherp voor ogen en daar handel ik naar. Ik zie ook wat dat betekent en hoe dat werkt. Dat drijft mij om in Dachau aanwezig te zijn. Of om bijvoorbeeld op 5 mei in de residentie van de generaal-consul de Nederlandse Bevrijdingsdag te organiseren.”